Γράφει ο Παντελής Σαββίδης
Το ιταλικό δημοψήφισμα θύμισε –και δημιούργησε ερωτήματα– γύρω από τη σημασία της άμεσης δημοκρατίας. Υποτίθεται πως η δημοκρατία, όπως επινοήθηκε, είναι άμεση, απλώς για τεχνικούς λόγους (είμαστε πολλοί και δεν μπορούμε να βρισκόμαστε και να διαβουλευόμαστε) έγινε αντιπροσωπευτική.
Σήμερα οι τεχνικές δυσκολίες έχουν ξεπεραστεί, αλλά κανείς δεν επιθυμεί την αμεσότητα της δημοκρατίας.
Πολύ περισσότερο δεν την επιθυμεί ένα κόμμα όπως το κυβερνών, διότι η πολιτική που εφαρμόζει είναι ακριβώς η αντίθετη από αυτήν που υποσχέθηκε και κέρδισε τις εκλογές. Άμεση δημοκρατία σημαίνει ανάκλησή του στην τάξη ή απομάκρυνσή του από την εξουσία.
Τα δημοψηφίσματα είναι μια μορφή άμεσης δημοκρατίας. Τέτοια δημοκρατία, που τα δημοψηφίσματα της δίνουν χαρακτηριστικά αμεσότητας, έχει η Ελβετία, στη διαμόρφωση του συντάγματος της οποίας καταλυτικό ρόλο έπαιξε ο Ιωάννης Καποδίστριας.
Εκεί βοήθησε θεσμικά να δημιουργηθεί μια αξιοζήλευτη χώρα. Εδώ τον δολοφόνησαν.
Θα ήταν διαφορετική η Ελλάδα αν δεν είχε δολοφονηθεί ο Καποδίστριας; Δύσκολα μπορεί να απαντήσει κανείς. Πάντως τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας που αναδύθηκε από την Επανάσταση του 1821 προσιδίαζαν περισσότερο στου Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη παρά στου Ιωάννη Καποδίστρια. Η ανθεκτικότητα του πνεύματος και της λογικής του Πετρόμπεη οδηγεί στη σκέψη πως θα ήταν ακριβέστερο η χώρα να ονομαστεί Πετρομπεϊστάν.
Αυτήν τη χώρα, λοιπόν, τραγουδίστριες και χορεύτριες που ανέλαβαν στις δικές τους κοινωνίες ηγετικό ρόλο ως υπουργοί μπορεί να την διακωμωδούν, η σημαία της να χαρακτηρίζεται κουρελόπανο και να εξευτελίζεται από ξένους υπηκόους, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών να υπαγορεύει με αυστηρό ύφος τη βούλησή του στη δικαιοσύνη της και ο πρωθυπουργός της να παίρνει το αεροπλάνο και να πηγαίνει στην Κούβα την ώρα που ο λαός λιμοκτονεί. Το τραγικό: να χαρακτηρίζεται «μάγκας» από σημαντικό μέρος της κοινωνίας.
Και όταν στα κρατικά ταμεία βρεθούν κάποια ευρώ, αντί να ασκήσει σοβαρή πολιτική που θα βγάλει την κοινωνία από τα τραγικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζει, να σπεύδει να τα μοιράσει διότι αργά ή γρήγορα έρχονται εκλογές. Έναν πυρήνα εκλογικού σώματος να μην κρατήσει και αυτός;
Αυτό δεν είναι κράτος, αυτό είναι πασαλίκι με χαράτσι. Και όπως ξέρετε, το χαράτσι ήταν ένας κεφαλικός φόρος. Επιβάλλεται, επειδή και μόνο υπάρχουμε. Δηλαδή, πληρώνουμε για να μας επιτρέψουν να ζούμε βιολογικά.
Η τραγωδία της χώρας είναι ότι η επανάσταση για τη διαμόρφωση της οντότητάς της έγινε στις πιο καθυστερημένες, πνευματικά και οικονομικά, περιοχές του ελληνισμού. Αυτό δεν της επέτρεψε να διαμορφώσει αστική τάξη. Διότι η αστική τάξη απαιτεί, πρωτίστως, αστική νοοτροπία. Έχει ορισμένα χαρακτηριστικά.
Οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας της έγιναν επί Ελευθερίου Βενιζέλου. Στη συνέχεια οι Μικρασιάτες αστοί, που έφθασαν μετά το 1922, την διατήρησαν ζωντανή ως τον μεγάλο πόλεμο, οπότε αναδείχθηκαν και νέα τζάκια τα οποία συνεργάστηκαν, γενικώς. Είτε από δω είτε από εκεί, συνεργάστηκαν. Και η Μεταπολίτευση δημιούργησε μια κρατικοδίαιτη νομενκλατούρα που μόνο αστική τάξη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.
Όλο αυτό το συνονθύλευμα, μαζί με μέτριους πολιτικούς, δημιούργησε μια χώρα που το κέντρο της λειτουργεί ως εσωτερική αποικιοκρατική δύναμη. Δείχνει έναν εντυπωσιακό επαρχιωτισμό σε επίπεδο Ευρώπης, αλλά εκτονώνει τα συμπλέγματά του στο εσωτερικό. Εκεί που το παίρνει, δηλαδή.
Αυτές είναι μερικές από τις παθογένειες ενός κράτους που δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στο χώρο που θέλησε να προσανατολιστεί. Και τώρα;
Πιστεύαμε πως η κρίση θα αποτελούσε αφορμή για μια ριζική αλλαγή. Αλλά ματαίως.
Η χώρα στερείται ηγέτιδας τάξης και στην οικονομία και στην πολιτική και στη διανόηση. Χωρίς αυτά δεν υπάρχουν οι αρμοί για να οικοδομηθεί η πολιτεία.
Οι κίνδυνοι από τον περίγυρό μας είναι πολλοί. Και αν θα μπορούσε να πει κανείς ότι προς τα δυτικά είναι ελεγχόμενοι, τι γίνεται με τον αναθεωρητισμό τής εξ ανατολών συμμάχου;
Ένα στοιχειωδώς σοβαρό κράτος θα διαμόρφωνε μεσοπρόθεσμη, τουλάχιστον, εξωτερική πολιτική. Η Τουρκία χρειάζεται ανάλυση για να μπορέσει κανείς να την αντιμετωπίσει. Είναι ένα καμίνι αυτήν τη στιγμή, και ο καταλύτης στη χημική αντίδραση που συντελείται λέγεται Ερντογάν.
Ο Ερντογάν δίνει σαφή διαχωριστικά πλαίσια στην τουρκική κοινωνία, όπως δομήθηκε μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης. Στην κεμαλική Τουρκία, δηλαδή. Την διαιρεί.
Η γειτονική χώρα έχει μεγάλη δύναμη αδράνειας. Οι μεταβολές που συντελούνται στο εσωτερικό της δεν εκδηλώνονται εύκολα και γρήγορα. Υπάρχουν όμως διεργασίες σε ένα εξευρωπαϊσμένο και δυτικότροπο τμήμα της χώρας που δεν είναι ούτε ισλαμικό ούτε κεμαλικό.
Αυτό το τμήμα πρέπει να εντοπιστεί και να προσεγγιστεί. Είναι ανήσυχο, μορφωμένο, δυτικοστραφές, με σοβαρό πολιτισμικό υπόβαθρο. Είναι το τμήμα που δίνει στη χώρα τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά.
Η Τουρκία εκτόξευσε κατασκοπευτικό δορυφόρο. Μια από τις 100 μεγαλύτερες αμυντικές βιομηχανίες στον κόσμο είναι τουρκική.
Στη γειτονική χώρα συντελούνται ραγδαίες μεταβολές τις οποίες αν δεν προσδιορίσουμε δεν θα μπορέσουμε να την παρακολουθήσουμε. Φοβάμαι πως η δυνατότητα ανάλυσής τους είναι περιορισμένη στη χώρα μας.
Αυτά τα στρώματα δεν μπορεί να βρίσκονται στο πλευρό ενός προέδρου με τα αυταρχικά και αντιδημοκρατικά χαρακτηριστικά του κ. Ερντογάν. Αυτά τα στρώματα θα το εκτιμούσαν αν η Ελλάδα δεν παρέδιδε τους οκτώ τούρκους στρατιωτικούς που κατέφυγαν στην προστασία της, στους δημίους τους.
Η έκδοσή τους δεν είναι νομική υπόθεση αλλά πολιτικό ζήτημα. Αν ο Άρειος Πάγος τελικά αποφασίσει να μην εκδοθούν, η κυβέρνηση δεν μπορεί να τους παραδώσει. Αν όμως αποφασίσει την έκδοσή τους, δεν είναι υποχρεωτική η υλοποίηση της απόφασης. Επαφίεται στον αρμόδιο υπουργό.
Αλλά για να κάνεις υψηλή πολιτική πρέπει να διαμορφώσεις θεσμούς και να ζητήσεις τη συνεργασία ανθρώπων.
Το πρώτο δεν υπάρχει και δεν διαφαίνεται καμιά βούληση να δημιουργηθεί. Το δεύτερο, βλέπουμε σε ποιο επίπεδο το διαμορφώνει ο κ. Τσίπρας.
Δυστυχώς, όλα δείχνουν πως ο Γολγοθάς μας θα είναι ακόμη μακρύς. Το πνεύμα του Πετρόμπεη όχι μόνο ζει αλλά και εξαπλώνεται. Και οι νέοι φεύγουν.
Το ιταλικό δημοψήφισμα θύμισε –και δημιούργησε ερωτήματα– γύρω από τη σημασία της άμεσης δημοκρατίας. Υποτίθεται πως η δημοκρατία, όπως επινοήθηκε, είναι άμεση, απλώς για τεχνικούς λόγους (είμαστε πολλοί και δεν μπορούμε να βρισκόμαστε και να διαβουλευόμαστε) έγινε αντιπροσωπευτική.
Σήμερα οι τεχνικές δυσκολίες έχουν ξεπεραστεί, αλλά κανείς δεν επιθυμεί την αμεσότητα της δημοκρατίας.
Πολύ περισσότερο δεν την επιθυμεί ένα κόμμα όπως το κυβερνών, διότι η πολιτική που εφαρμόζει είναι ακριβώς η αντίθετη από αυτήν που υποσχέθηκε και κέρδισε τις εκλογές. Άμεση δημοκρατία σημαίνει ανάκλησή του στην τάξη ή απομάκρυνσή του από την εξουσία.
Τα δημοψηφίσματα είναι μια μορφή άμεσης δημοκρατίας. Τέτοια δημοκρατία, που τα δημοψηφίσματα της δίνουν χαρακτηριστικά αμεσότητας, έχει η Ελβετία, στη διαμόρφωση του συντάγματος της οποίας καταλυτικό ρόλο έπαιξε ο Ιωάννης Καποδίστριας.
Εκεί βοήθησε θεσμικά να δημιουργηθεί μια αξιοζήλευτη χώρα. Εδώ τον δολοφόνησαν.
Θα ήταν διαφορετική η Ελλάδα αν δεν είχε δολοφονηθεί ο Καποδίστριας; Δύσκολα μπορεί να απαντήσει κανείς. Πάντως τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας που αναδύθηκε από την Επανάσταση του 1821 προσιδίαζαν περισσότερο στου Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη παρά στου Ιωάννη Καποδίστρια. Η ανθεκτικότητα του πνεύματος και της λογικής του Πετρόμπεη οδηγεί στη σκέψη πως θα ήταν ακριβέστερο η χώρα να ονομαστεί Πετρομπεϊστάν.
Αυτήν τη χώρα, λοιπόν, τραγουδίστριες και χορεύτριες που ανέλαβαν στις δικές τους κοινωνίες ηγετικό ρόλο ως υπουργοί μπορεί να την διακωμωδούν, η σημαία της να χαρακτηρίζεται κουρελόπανο και να εξευτελίζεται από ξένους υπηκόους, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών να υπαγορεύει με αυστηρό ύφος τη βούλησή του στη δικαιοσύνη της και ο πρωθυπουργός της να παίρνει το αεροπλάνο και να πηγαίνει στην Κούβα την ώρα που ο λαός λιμοκτονεί. Το τραγικό: να χαρακτηρίζεται «μάγκας» από σημαντικό μέρος της κοινωνίας.
Και όταν στα κρατικά ταμεία βρεθούν κάποια ευρώ, αντί να ασκήσει σοβαρή πολιτική που θα βγάλει την κοινωνία από τα τραγικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζει, να σπεύδει να τα μοιράσει διότι αργά ή γρήγορα έρχονται εκλογές. Έναν πυρήνα εκλογικού σώματος να μην κρατήσει και αυτός;
Αυτό δεν είναι κράτος, αυτό είναι πασαλίκι με χαράτσι. Και όπως ξέρετε, το χαράτσι ήταν ένας κεφαλικός φόρος. Επιβάλλεται, επειδή και μόνο υπάρχουμε. Δηλαδή, πληρώνουμε για να μας επιτρέψουν να ζούμε βιολογικά.
Η τραγωδία της χώρας είναι ότι η επανάσταση για τη διαμόρφωση της οντότητάς της έγινε στις πιο καθυστερημένες, πνευματικά και οικονομικά, περιοχές του ελληνισμού. Αυτό δεν της επέτρεψε να διαμορφώσει αστική τάξη. Διότι η αστική τάξη απαιτεί, πρωτίστως, αστική νοοτροπία. Έχει ορισμένα χαρακτηριστικά.
Οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας της έγιναν επί Ελευθερίου Βενιζέλου. Στη συνέχεια οι Μικρασιάτες αστοί, που έφθασαν μετά το 1922, την διατήρησαν ζωντανή ως τον μεγάλο πόλεμο, οπότε αναδείχθηκαν και νέα τζάκια τα οποία συνεργάστηκαν, γενικώς. Είτε από δω είτε από εκεί, συνεργάστηκαν. Και η Μεταπολίτευση δημιούργησε μια κρατικοδίαιτη νομενκλατούρα που μόνο αστική τάξη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.
Όλο αυτό το συνονθύλευμα, μαζί με μέτριους πολιτικούς, δημιούργησε μια χώρα που το κέντρο της λειτουργεί ως εσωτερική αποικιοκρατική δύναμη. Δείχνει έναν εντυπωσιακό επαρχιωτισμό σε επίπεδο Ευρώπης, αλλά εκτονώνει τα συμπλέγματά του στο εσωτερικό. Εκεί που το παίρνει, δηλαδή.
Αυτές είναι μερικές από τις παθογένειες ενός κράτους που δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στο χώρο που θέλησε να προσανατολιστεί. Και τώρα;
Πιστεύαμε πως η κρίση θα αποτελούσε αφορμή για μια ριζική αλλαγή. Αλλά ματαίως.
Η χώρα στερείται ηγέτιδας τάξης και στην οικονομία και στην πολιτική και στη διανόηση. Χωρίς αυτά δεν υπάρχουν οι αρμοί για να οικοδομηθεί η πολιτεία.
Οι κίνδυνοι από τον περίγυρό μας είναι πολλοί. Και αν θα μπορούσε να πει κανείς ότι προς τα δυτικά είναι ελεγχόμενοι, τι γίνεται με τον αναθεωρητισμό τής εξ ανατολών συμμάχου;
Ένα στοιχειωδώς σοβαρό κράτος θα διαμόρφωνε μεσοπρόθεσμη, τουλάχιστον, εξωτερική πολιτική. Η Τουρκία χρειάζεται ανάλυση για να μπορέσει κανείς να την αντιμετωπίσει. Είναι ένα καμίνι αυτήν τη στιγμή, και ο καταλύτης στη χημική αντίδραση που συντελείται λέγεται Ερντογάν.
Ο Ερντογάν δίνει σαφή διαχωριστικά πλαίσια στην τουρκική κοινωνία, όπως δομήθηκε μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης. Στην κεμαλική Τουρκία, δηλαδή. Την διαιρεί.
Η γειτονική χώρα έχει μεγάλη δύναμη αδράνειας. Οι μεταβολές που συντελούνται στο εσωτερικό της δεν εκδηλώνονται εύκολα και γρήγορα. Υπάρχουν όμως διεργασίες σε ένα εξευρωπαϊσμένο και δυτικότροπο τμήμα της χώρας που δεν είναι ούτε ισλαμικό ούτε κεμαλικό.
Αυτό το τμήμα πρέπει να εντοπιστεί και να προσεγγιστεί. Είναι ανήσυχο, μορφωμένο, δυτικοστραφές, με σοβαρό πολιτισμικό υπόβαθρο. Είναι το τμήμα που δίνει στη χώρα τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά.
Η Τουρκία εκτόξευσε κατασκοπευτικό δορυφόρο. Μια από τις 100 μεγαλύτερες αμυντικές βιομηχανίες στον κόσμο είναι τουρκική.
Στη γειτονική χώρα συντελούνται ραγδαίες μεταβολές τις οποίες αν δεν προσδιορίσουμε δεν θα μπορέσουμε να την παρακολουθήσουμε. Φοβάμαι πως η δυνατότητα ανάλυσής τους είναι περιορισμένη στη χώρα μας.
Αυτά τα στρώματα δεν μπορεί να βρίσκονται στο πλευρό ενός προέδρου με τα αυταρχικά και αντιδημοκρατικά χαρακτηριστικά του κ. Ερντογάν. Αυτά τα στρώματα θα το εκτιμούσαν αν η Ελλάδα δεν παρέδιδε τους οκτώ τούρκους στρατιωτικούς που κατέφυγαν στην προστασία της, στους δημίους τους.
Η έκδοσή τους δεν είναι νομική υπόθεση αλλά πολιτικό ζήτημα. Αν ο Άρειος Πάγος τελικά αποφασίσει να μην εκδοθούν, η κυβέρνηση δεν μπορεί να τους παραδώσει. Αν όμως αποφασίσει την έκδοσή τους, δεν είναι υποχρεωτική η υλοποίηση της απόφασης. Επαφίεται στον αρμόδιο υπουργό.
Αλλά για να κάνεις υψηλή πολιτική πρέπει να διαμορφώσεις θεσμούς και να ζητήσεις τη συνεργασία ανθρώπων.
Το πρώτο δεν υπάρχει και δεν διαφαίνεται καμιά βούληση να δημιουργηθεί. Το δεύτερο, βλέπουμε σε ποιο επίπεδο το διαμορφώνει ο κ. Τσίπρας.
Δυστυχώς, όλα δείχνουν πως ο Γολγοθάς μας θα είναι ακόμη μακρύς. Το πνεύμα του Πετρόμπεη όχι μόνο ζει αλλά και εξαπλώνεται. Και οι νέοι φεύγουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου