Ορθοδοξία και Ελληνισμός: Ενεργειακό Κραχ

Σάββατο 22 Αυγούστου 2015

Ενεργειακό Κραχ

Έρχεται η καταιγίδα των καταιγίδων: ένα παγκόσμιο κραχ τεραστίων διαστάσεων, το αργότερο εντός του 2016.

Η πτώση των τιμών του πετρελαίου, σε συνδυασμό με την υπερχρέωση πολλών χωρών, καθώς επίσης με την αδυναμία των κεντρικών τραπεζών να αντιδράσουν, έχοντας καταναλώσει όλα τους τα όπλα, θα προκαλέσει την καταιγίδα των καταιγίδων

Η Ελλάδα έχει τα δικά της προβλήματα, τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με αυτά των άλλων κρατών – με εξαίρεση ίσως την Ιταλία, η κυβέρνηση της οποίας παρακολουθεί με αγωνία όλα όσα συμβαίνουν στη χώρα μας, γνωρίζοντας πως σε περίπτωση αποτυχίας θα είναι ο επόμενος υποψήφιος, από τη διάσωση του οποίου θα κριθεί το μέλλον της Ευρωζώνης.

Ειδικότερα, οι συζητήσεις για το μνημόνιο νούμερο τρία μάλλον θα διαρκέσουν πολύ – οπότε xκανένας δεν ξέρει τι θα συμβεί με το ληξιπρόθεσμο ομόλογο της ΕΚΤ, με την εξυπηρέτηση των καθημερινών αναγκών της, με τις τράπεζες ή με τις πληρωμές των υπολοίπων υποχρεώσεων της.

Υπό τις παραπάνω δυσμενείς συνθήκες, πολύ δύσκολα μπορεί να προβλέψει κανείς τις συνέπειες του ανοίγματος του ελληνικού χρηματιστηρίου, μετά το απαράδεκτο κλείσιμο του για ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα – όπως επίσης την «τύχη» των καταθέσεων αυτών που εμπιστεύθηκαν την πατρίδα τους, αφήνοντας τα χρήματα τους στις ελληνικές τράπεζες.

Από την άλλη πλευρά, το κυβερνών κόμμα, το οποίο είναι η συνισταμένη μίας σειράς μικρότερων κομμάτων, εντελώς ασύμβατων μεταξύ τους, πιθανότατα θα διαμελισθεί τουλάχιστον στα δύο – οπότε θα αναγκασθεί να προκηρύξει νέες εκλογές, το κόστος των οποίων (μειωμένα έσοδα του δημοσίου, αυξημένες δαπάνες) θα εκμηδενίσει τις όποιες προοπτικές της οικονομίας.

Με δεδομένη δε την ύφεση του 2015, η οποία θα κυμανθεί μεταξύ 5 και 7% του ΑΕΠ (περί τα 10 δις € μείωση του ΑΕΠ), χωρίς να υπολογίζεται το ενδεχόμενο των εκλογών, η αποτυχία του τρίτου μνημονίου είναι προδιαγεγραμμένη – αν και έτσι ή αλλιώς δεν αποτελεί λύση, εάν δεν συνοδευθεί από μία μεγάλη διαγραφή του δημοσίου χρέους, η οποία θα επέτρεπε μία αντίστοιχη διαγραφή του ιδιωτικού χρέους, από αναπτυξιακά μέτρα, καθώς επίσης από σοβαρές δομικές μεταρρυθμίσεις.

Εν τούτοις, τυχόν αυξημένα προβλήματα του ευρύτερου οικονομικού περιβάλλοντος, όπως η παγκόσμια ύφεση που θα προκαλούσε ένα ενεργειακό σοκ, θα επιδείνωναν ακόμη περισσότερο την κατάσταση της Ελλάδας – «προσβάλλοντας» τους δύο βασικότερους εξαγωγικούς της τομείς, όπως είναι ο τουρισμός και η ναυτιλία.

Επομένως, οφείλουν να μας ενδιαφέρουν, καθώς επίσης να λαμβάνονται υπ’ όψιν στον εθνικό σχεδιασμό – εάν βέβαια υποθέσουμε πως υπάρχει.

Οι τιμές του πετρελαίου

Στα πλαίσια αυτά, προκαλεί ήδη μεγάλη ανησυχία η αδυναμία των τιμών του πετρελαίου να ανακάμψουν, επειδή οι παγκόσμιες τιμές των διαφόρων ενεργειακών προϊόντων είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους, οπότε με το πετρέλαιο – ενώ από αυτές εξαρτάται η οικονομία πολλών χωρών παραγωγής ενέργειας και πρώτων υλών.

Περαιτέρω, η εξέλιξη των τιμών του πετρελαίου ακολουθεί από τη δεκαετία του 1970 μία μακροπρόθεσμη κυκλική πορεία, με μεγάλης διάρκειας ανόδους και καθόδους – όπου τα σοκ του 1970 και του 1980, καθώς επίσης του 2000 είχαν σημαντική ομοιότητα μεταξύ τους, αν και δεν οφείλονταν στους ίδιους ακριβώς παράγοντες (γράφημα).

Στο παραπάνω γράφημα φαίνεται πως οι ονομαστικές τιμές του πετρελαίου (μπλε καμπύλη) σημείωσαν μεταξύ των ετών 1973 και 1981 τη μεγαλύτερη ποσοστιαία άνοδο – ενώ, μετά από τη σταθεροποίηση τους σε υψηλά επίπεδα, έπεσαν το 1986, χάνοντας το μισό της τιμής τους. Στη συνέχεια, παρέμειναν για μία σχεδόν δεκαετία στα ίδια χαμηλά νέα επίπεδα ισορροπίας – ενώ το 1987, ένα έτος μετά, ακολούθησε το μεγάλο κραχ στα χρηματιστήρια, οπότε εύλογα προβλέπεται κάτι αντίστοιχο, το αργότερο εντός του 2016.

Εν τούτοις, οι πραγματικές τιμές του πετρελαίου (κόκκινη καμπύλη), χωρίς τον πληθωρισμό δηλαδή, τις οποίες είναι πιο σωστό να παρακολουθεί κανείς, είχαν μία άλλη συμπεριφορά – όπου όμως υπάρχουν δύο διαφορετικοί ορισμοί τους: αυτός της αμερικανικής εταιρείας ενέργειας (ELA), ο οποίος λαμβάνει υπ’ όψιν του την πλευρά των καταναλωτών, καθώς επίσης αυτός των χωρών παραγωγής πετρελαίου (OPEC), ο οποίος αφορά την πλευρά των παραγωγών.

Το αποτέλεσμα όμως και των δύο μεθόδων απεικόνισης της εξέλιξης των τιμών δεν διαφοροποιείται σημαντικά – με πρώτο συμπέρασμα το ότι, ένα μεγάλο μέρος της αύξησης των τιμών του πετρελαίου τη δεκαετία του 1970/80 εξουδετερώθηκε από τον πληθωρισμό. Με απλά λόγια, εάν αφαιρέσει κανείς τον πληθωρισμό, θα διαπιστώσει πως η άνοδος των τιμών της δεκαετίας του 1970/80 δεν ήταν υψηλότερη από αυτήν του 2000 – οπότε συμπεραίνει κανείς πως το 2000 η παγκόσμια οικονομία βίωσε ένα δεύτερο πετρελαϊκό σοκ, με ανώτατο σημείο του το 2011/12.

Το σοκ αυτό ήταν το ίδιο σημαντικό με το αντίστοιχο του 1970/80, ενώ η υποχώρηση των τιμών το 2015 μοιάζει πάρα πολύ με αυτήν του 1986 – η οποία μάλλον θα συνεχισθεί, κρίνοντας από την αύξηση των ποσοτήτων παραγωγής εκ μέρους των Η.Π.Α., της Ρωσίας και της Σαουδικής Αραβίας.

Η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου

Συνεχίζοντας, η πρόσφατη κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου δεν μοιάζει μόνο τιμολογιακά με αυτήν του 1986, αφού υπάρχουν πολλοί άλλοι παραλληλισμοί – όπως, για παράδειγμα, η άρνηση της Σαουδικής Αραβίας να σταθεροποιήσει τις τιμές.

Ειδικότερα, το 1986 η πτώση των τιμών οφειλόταν στην είσοδο νέων χωρών παραγωγής (Νορβηγία, πετρέλαιο Βόρειας θαλάσσης), καθώς επίσης στη μείωση της ζήτησης, με αποτέλεσμα να υπάρξει υπερπαραγωγή – όπου η Σαουδική Αραβία μείωσε εν πρώτοις την παραγωγή της για να σταθεροποιήσει τις τιμές, ενώ στη συνέχεια σταμάτησε να το κάνει.

Το 2014/15 ήταν επίσης η Σαουδική Αραβία, η οποία προκάλεσε τη ραγδαία πτώση – ενώ η υπερπαραγωγή οφειλόταν στην αύξηση της εξόρυξης πετρελαίου εκ μέρους των Η.Π.Α., με τη νέα μέθοδο (σχιστόλιθος), η οποία συνιστά μία μεγάλη απειλή για τις χώρες του OPEC. Με δεδομένο τώρα το ότι, η Σαουδική Αραβία είναι σε πολύ καλύτερη θέση, από ότι το 1986, αποφάσισε να ακολουθήσει μία πιο επιθετική στρατηγική – παράγοντας το πρώτο εξάμηνο του 2015 τόσο πετρέλαιο, όσο στο ζενίθ του 1980.

Επιστρέφοντας στο 1986, η παγκόσμια οικονομία ακολούθησε μία έντονα ανοδική πορεία έως το 1990 – μετά την ύφεση που προηγήθηκε, με αφετηρία το 1980. Η διαδικασία της ανάπτυξης διήρκεσε ουσιαστικά έως το 2008, με κυκλικά διαλείμματα ύφεσης το 1993 και το 2002 – ενώ, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η ανάπτυξη επανήλθε, αλλά σε μη υγιείς βάσεις.

Το σημαντικότερο όμως είναι μία σειρά δομικών αλλαγών στην παγκόσμια οικονομία – όπου το ειδικό βάρος (ποσοστό επί του ΑΕΠ) των χωρών που είναι εξειδικευμένες στην παραγωγή ενέργειας και πρώτων υλών έχει αυξηθεί, μετά την εκρηκτική άνοδο του 2000. Εάν λοιπόν συνεχιστεί η πτώση των τιμών, τα κράτη αυτά θα αντιμετωπίσουν πολύ μεγάλα προβλήματα – οπότε και η παγκόσμια οικονομία ως σύνολο, αφού συμμετέχουν με υψηλότερα ποσοστά στο παγκόσμιο ΑΕΠ.

Σημαντικές είναι επίσης οι δομικές αλλαγές στον ίδιο τον ενεργειακό κλάδο – επειδή η εξάρτηση των χωρών του ΟΟΣΑ από την ενέργεια είναι πολύ μικρότερη, συγκριτικά με τριάντα χρόνια πριν. Ως εκ τούτου, η πτώση των τιμών στα ίδια επίπεδα με τότε, δεν προκαλεί ανάλογη ανάπτυξη, αλλά πολύ μικρότερη – ειδικά στις Η.Π.Α., όπου οι καταναλωτές επωφελούνται πολύ λιγότερο, σε σχέση με το παρελθόν.

Τέλος, σημαντικό είναι επίσης το μακροοικονομικό περιβάλλον, όπου η δεκαετία του 1980 χαρακτηριζόταν από έναν πολύ υψηλό πληθωρισμό – με αποτέλεσμα η πτώση των τιμών του πετρελαίου το 1985/86 να επιταχύνει τη διαδικασία της μείωσης του πληθωρισμού, επιτρέποντας στις κεντρικές τράπεζες τότε να μειώσουν δραστικά τα βασικά επιτόκια, προσθέτοντας «μονεταριστικά ερεθίσματα» στις προσπάθειες ανάπτυξης.

Αντίθετα όμως με τότε, οι μεγαλύτερες περιοχές του πλανήτη σήμερα, όπως οι Η.Π.Α., η ΕΕ και η Ιαπωνία, έχουν από καιρό τώρα υιοθετήσει σχεδόν μηδενικά επιτόκια – ενώ η ατμομηχανή της παγκόσμιας ανάπτυξης, η Κίνα, έχει αρχίσει να υποχωρεί, αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα μία τριπλή φούσκα στην οικονομία της (ακίνητα, χρηματιστήριο, τράπεζες).

Η εξάρτηση των ενεργειακών προϊόντων μεταξύ τους

Συνεχίζοντας, αυτό που δεν συνειδητοποιούν οι περισσότεροι είναι ο βαθμός εξάρτησης των διαφόρων διεθνών ενεργειακών προϊόντων από τις τιμές του πετρελαίου – όπως της βενζίνης, του φυσικού αερίου κοκ. (γράφημα).

Επεξήγηση γραφήματος: Τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου – Μπλε καμπύλη, Brent σε δολάρια ανά βαρέλι, αριστερή κάθετος – Δεξιά κάθετος: Κόκκινη καμπύλη, ρωσικό φυσικό αέριο σε δολάρια – Κίτρινη καμπύλη υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) Ινδονησίας, πράσινη καμπύλη αμερικανικό φυσικό αέριο.

Περαιτέρω, η νέα μέθοδος εξόρυξης φυσικού αερίου οδήγησε τις τιμές στις Η.Π.Α. στο ναδίρ, όπως φαίνεται από την πράσινη καμπύλη στο γράφημα – ενώ την ίδια στιγμή το αμερικανικό πετρέλαιο (μπλε) έγραφε ιστορικά υψηλά επίπεδα.

Εδώ οφείλει να γνωρίζει κανείς πως το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται στις Η.Π.Α. για θέρμανση, καθώς επίσης για την παραγωγή ηλεκτρισμού – οπότε, η μείωση των τιμών του στήριξε την αύξηση της κατανάλωσης των αμερικανών Πολιτών ήδη από το 2009. Επομένως, η πτώση των τιμών του πετρελαίου, όσον αφορά τη βενζίνη και το πετρέλαιο θέρμανσης, θα έχει περιορισμένα αποτελέσματα στην κατανάλωση – οπότε η επίδραση της στο ρυθμό ανάπτυξης θα είναι πολύ μικρότερη, συγκριτικά με το 1986.

Αντίθετα, η τιμή του φυσικού αερίου καθορίζεται παραδοσιακά διαφορετικά στην Ευρώπη – συνδεόμενη με έναν σταθερό μαθηματικό τύπο, με τις τιμές του πετρελαίου Brent των περασμένων μηνών. Το ίδιο συμβαίνει με το φυσικό αέριο που εισάγεται από τη Ρωσία – ενώ, με αφετηρία το 2009, συμφωνήθηκε ένα επί πλέον ποσοστό μείωσης (discount). Αυτή είναι η αιτία που οι τιμές του ρωσικού φυσικού αερίου δεν ακολούθησαν την άνοδο των τιμών του πετρελαίου των ετών 2011 – 2014.

Στην Ασία τώρα, όπου οι κύριοι καταναλωτές είναι η Κίνα και η Ιαπωνία, λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων μεταφοράς οι τιμές του φυσικού αερίου δεν συμπεριλαμβάνουν ένα ποσοστό μείωσης – αλλά, αντίθετα, είναι ποσοστιαία αυξημένες, σχετικά με αυτές του Brent.

Συμπέρασμα

Σε γενικές γραμμές, η εικόνα στον πλανήτη είναι μικτή, ενώ είναι πολύ δύσκολη η διαφοροποίηση (diversification) των διαφόρων χωρών εισαγωγής ενέργειας, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο – έτσι ώστε να απολαμβάνουν καλύτερα τα οφέλη των εκάστοτε φθηνότερων τιμών των ενεργειακών προϊόντων.

Από την άλλη πλευρά, η πτώση των τιμών του πετρελαίου θα βυθίσει στην ύφεση όλα εκείνα τα κράτη που εξειδικεύονται στις εξαγωγές ενέργειας – όπως την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Νορβηγία, τις χώρες του αραβικού κόλπου, τη Ρωσία, τη Βενεζουέλα κοκ.

Τα έσοδα τους θα μειωθούν κατά το ήμισυ, με καθυστέρηση μερικών τριμήνων, οπότε θα περιορίσουν αναγκαστικά τις εισαγωγές καταναλωτικών προϊόντων – γεγονός που θα προκαλέσει μεγάλα προβλήματα στις μεγάλες εξαγωγικές χώρες, όπως η Κίνα, η Γερμανία, η Ιαπωνία, οι Η.Π.Α. και η Ν. Κορέα.

Συμπεραίνεται επομένως πως το «ενεργειακό σοκ» θα προκαλέσει μία παγκόσμια ύφεση, την οποία δεν θα μπορέσουν να καταπολεμήσουν οι κεντρικές τράπεζες, έχοντας καταναλώσει όλα τους τα όπλα, ενώ μερικές περιοχές (ΕΕ, Ιαπωνία) αντί για πληθωρισμό αντιμετωπίζουν αποπληθωριστικές πιέσεις – γεγονός που, σε συνδυασμό με την τεράστια αύξηση των χρεών στον πλανήτη, θα πυροδοτήσει την καταιγίδα των καταιγίδων: ένα παγκόσμιο κραχ τεραστίων διαστάσεων, το αργότερο εντός του 2016.