Η φωτογραφία, από τα αποκαλυπτήρια του Μαυσωλείου των Εθνομαρτύρων στον περίβολο της Φανερωμένης, Λευκωσία 9 Ιουλίου 1930
Όπως έχει συνειδητοποιηθεί πια από όλους, το 2021 θα συμπληρωθούν
200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση του 1821. Είναι μια αφορμή, όπως
με κάθε ανάλογη «στρογγυλή» επέτειο να γίνουν διάφορες εκδηλώσεις, που
αρμόζουν με το τιμώμενο ιστορικό γεγονός και τη σημασία του. Στην Ελλάδα
εδώ και μερικά χρόνια οι ιστορικοί και τα επιστημονικά ιδρύματα
προετοιμάζονται για την επέτειο. Από την πλευρά της η κυβέρνηση
Μητσοτάκη, λίγες βδομάδες μετά την εκλογή της, ανέθεσε τον συντονισμό
των εθνικών εκδηλώσεων στη Γιάννα Δασκαλάκη-Αγγελοπούλου, η οποία, πριν
από λίγες μέρες, ανακοίνωσε και την ειδική σχετική επιτροπή.
Στην Κύπρο δεν έχει γίνει ακόμη κάποια επίσημη ανακοίνωση για τον εορτασμό της επετείου. Γνωρίζω ότι το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας προγραμματίζουν συγκεκριμένες εκδηλώσεις (διαλέξεις και συνέδρια). Πιθανόν ανάλογος σχεδιασμός θα γίνεται και από την Εκκλησία της Κύπρου, στο περιθώριο των πολλών (πνευματικών και μη) ενασχολήσεων των σύγχρονων Ιεραρχών μας. Αξιοσημείωτη ήταν και μια επιστολή στον Τύπο, πριν από μερικές βδομάδες, του κ. Ανδρέα Βασιλείου, ο οποίος πρότεινε συγκεκριμένες δράσεις, όπως τον εντοπισμό των οικογενειών των απογόνων των Κυπρίων αγωνιστών του 1821.
Σήμερα, στα στενά όρια της στήλης, θα σταθούμε σε ορισμένες πτυχές από τον τρόπο που τιμήθηκαν στην Κύπρο οι πρώτες μεγάλες επέτειοι του 1821: το 1921 και το 1930. Θυμίζουμε ότι λόγω της Μικρασιατικής εκστρατείας και της αναζωπύρωσης του Εθνικού διχασμού (οι εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 και η παλινόρθωση του βασιλιά Κωνσταντίνου είχαν γίνει μερικούς μήνες πριν τον Μάρτιο του 1921), η συμπλήρωση ενός αιώνα ζωής του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, το 1930, γιορτάστηκε λαμπρότερα από ότι το 1921 η εκατοστή επέτειος του 1821. Στην Κύπρο η κεντρική εκδήλωση, τόσο το 1921 όσο και το 1930, ήταν η υπογραφή την ημέρα της 25ης Μαρτίου, από τους ιερείς, τις δημοτικές και τις κοινοτικές αρχές και τους δασκάλους, ψηφισμάτων υπέρ της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Έχουν εκδοθεί το 2003, από τον Κώστα Επιφανίου, με εισαγωγή και επιμέλεια του αείμνηστου Θεόδωρου Παπαδόπουλλου, σε μια ογκώδη δίτομη μνημειώδη έκδοση, με τίτλο «Ενωτικά Δημοψηφίσματα 1921 και 1930». Ήταν ένα μήνυμα προς την αποικιακή δύναμη ότι ο αγώνας του 1821 συνεχιζόταν στην Κύπρο και αφού η βρετανική τοπική κυβέρνηση είχε αρνηθεί τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος υπό την αιγίδα της για το πολιτικό μέλλον της νήσου. Στο κείμενο του 1921 οι εκπρόσωποι των Κυπρίων δηλώνουν ότι η πατρίδα τους, μόνη σχεδόν εξ όλων των ελληνικών χωρών παραμένει δούλη και εκφράζουν ενώπιον Θεού και ανθρώπων την μίαν, μόνην και αναλλοίωτον θέλησίν των, να ενωθούν μετά της Μητρός Ελλάδος. Το κυπριακό αίτημα χαρακτηρίζεται ζήτημα δικαιοσύνης, ηθικής και ελευθερίας και τονίζεται: Δηλούμεν ότι ουδεμία παροχή, ουδεμία υπόσχεσις, ουδεμία εγκόσμιος δύναμις δύναται να διαλλάξη ημάς προς οιονδήποτε καθεστώς ξένον προς την εθνικήν μας συνείδησιν και την θέλησιν ημών.
Το 1930 οι εορτασμοί για τη συμπλήρωση του πρώτου αιώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας έγιναν σε εντελώς διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτικό τοπίο. Εκτός από την υπογραφή του αντίστοιχου «δημοψηφίσματος» σε όλα τα χωριά και τις πόλεις της Κύπρου, έγινε και μια πανηγυρική ανανέωση του συμβολισμού των σφαγών του καλοκαιριού του 1821, με τα αποκαλυπτήρια του μεγαλοπρεπούς Μαυσωλείου των Εθνομαρτύρων στον περίβολο του ναού της Φανερωμένης, από τον Κύριλλο Γ΄, στις 9 Ιουλίου του 1930. Η απόφαση για την παραγγελία και την ανέγερση του μνημείου, με γλύπτη τον Γεώργιο Δημητριάδη, οφειλόταν στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Κύπρου, λίγους μήνες πριν τις κρίσιμες βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου 1930. Κορυφαία στιγμή του επίσημου τελετουργικού ήταν η μετακομιδή των λειψάνων των Εθνομαρτύρων του 1821 από τον ναό της Φανερωμένης στον υπόγειο θόλο του Μαυσωλείου. Εκεί, σε κλίμα συγκίνησης, ο Δημήτρης Λιπέρτης απήγγειλε το ποίημά του «Στους Τζιυπριώτες Μάρτυρες της 9ης Ιουλίου 1821», ακολουθώντας το παράδειγμα της επικής ποίησης για τον Κυπριανό του Βασίλη Μιχαηλίδη. Παράλληλα, μια δεύτερη προτομή του Κυπριανού (πέρα από αυτήν στην Αρχιεπισκοπή που είχε υψωθεί το 1909) στήθηκε τον Απρίλιο του 1930 στη γενέτειρα του απαγχονισθέντος Αρχιεπισκόπου, στον Στρόβολο, με πρωτοβουλία των τοπικών συλλόγων και παραγόντων. Από τις εκδόσεις, ξεχωρίζει το βιβλίο του εξόριστου Φίλιου Ζαννέτου, «Η Κύπρος κατά τον αιώνα της παλιγγενεσίας 1821-1930» (Αθήνα 1930), με χρηματοδότηση της Αρχιεπισκοπής.
Για το πώς γιορτάστηκαν τα 150 χρόνια του 1821 στην Κύπρο, θα επανέλθουμε.
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 23 Νοεμβρίου 2019
https://papapolyviou.com
Στην Κύπρο δεν έχει γίνει ακόμη κάποια επίσημη ανακοίνωση για τον εορτασμό της επετείου. Γνωρίζω ότι το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας προγραμματίζουν συγκεκριμένες εκδηλώσεις (διαλέξεις και συνέδρια). Πιθανόν ανάλογος σχεδιασμός θα γίνεται και από την Εκκλησία της Κύπρου, στο περιθώριο των πολλών (πνευματικών και μη) ενασχολήσεων των σύγχρονων Ιεραρχών μας. Αξιοσημείωτη ήταν και μια επιστολή στον Τύπο, πριν από μερικές βδομάδες, του κ. Ανδρέα Βασιλείου, ο οποίος πρότεινε συγκεκριμένες δράσεις, όπως τον εντοπισμό των οικογενειών των απογόνων των Κυπρίων αγωνιστών του 1821.
Σήμερα, στα στενά όρια της στήλης, θα σταθούμε σε ορισμένες πτυχές από τον τρόπο που τιμήθηκαν στην Κύπρο οι πρώτες μεγάλες επέτειοι του 1821: το 1921 και το 1930. Θυμίζουμε ότι λόγω της Μικρασιατικής εκστρατείας και της αναζωπύρωσης του Εθνικού διχασμού (οι εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 και η παλινόρθωση του βασιλιά Κωνσταντίνου είχαν γίνει μερικούς μήνες πριν τον Μάρτιο του 1921), η συμπλήρωση ενός αιώνα ζωής του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, το 1930, γιορτάστηκε λαμπρότερα από ότι το 1921 η εκατοστή επέτειος του 1821. Στην Κύπρο η κεντρική εκδήλωση, τόσο το 1921 όσο και το 1930, ήταν η υπογραφή την ημέρα της 25ης Μαρτίου, από τους ιερείς, τις δημοτικές και τις κοινοτικές αρχές και τους δασκάλους, ψηφισμάτων υπέρ της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Έχουν εκδοθεί το 2003, από τον Κώστα Επιφανίου, με εισαγωγή και επιμέλεια του αείμνηστου Θεόδωρου Παπαδόπουλλου, σε μια ογκώδη δίτομη μνημειώδη έκδοση, με τίτλο «Ενωτικά Δημοψηφίσματα 1921 και 1930». Ήταν ένα μήνυμα προς την αποικιακή δύναμη ότι ο αγώνας του 1821 συνεχιζόταν στην Κύπρο και αφού η βρετανική τοπική κυβέρνηση είχε αρνηθεί τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος υπό την αιγίδα της για το πολιτικό μέλλον της νήσου. Στο κείμενο του 1921 οι εκπρόσωποι των Κυπρίων δηλώνουν ότι η πατρίδα τους, μόνη σχεδόν εξ όλων των ελληνικών χωρών παραμένει δούλη και εκφράζουν ενώπιον Θεού και ανθρώπων την μίαν, μόνην και αναλλοίωτον θέλησίν των, να ενωθούν μετά της Μητρός Ελλάδος. Το κυπριακό αίτημα χαρακτηρίζεται ζήτημα δικαιοσύνης, ηθικής και ελευθερίας και τονίζεται: Δηλούμεν ότι ουδεμία παροχή, ουδεμία υπόσχεσις, ουδεμία εγκόσμιος δύναμις δύναται να διαλλάξη ημάς προς οιονδήποτε καθεστώς ξένον προς την εθνικήν μας συνείδησιν και την θέλησιν ημών.
Το 1930 οι εορτασμοί για τη συμπλήρωση του πρώτου αιώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας έγιναν σε εντελώς διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτικό τοπίο. Εκτός από την υπογραφή του αντίστοιχου «δημοψηφίσματος» σε όλα τα χωριά και τις πόλεις της Κύπρου, έγινε και μια πανηγυρική ανανέωση του συμβολισμού των σφαγών του καλοκαιριού του 1821, με τα αποκαλυπτήρια του μεγαλοπρεπούς Μαυσωλείου των Εθνομαρτύρων στον περίβολο του ναού της Φανερωμένης, από τον Κύριλλο Γ΄, στις 9 Ιουλίου του 1930. Η απόφαση για την παραγγελία και την ανέγερση του μνημείου, με γλύπτη τον Γεώργιο Δημητριάδη, οφειλόταν στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Κύπρου, λίγους μήνες πριν τις κρίσιμες βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου 1930. Κορυφαία στιγμή του επίσημου τελετουργικού ήταν η μετακομιδή των λειψάνων των Εθνομαρτύρων του 1821 από τον ναό της Φανερωμένης στον υπόγειο θόλο του Μαυσωλείου. Εκεί, σε κλίμα συγκίνησης, ο Δημήτρης Λιπέρτης απήγγειλε το ποίημά του «Στους Τζιυπριώτες Μάρτυρες της 9ης Ιουλίου 1821», ακολουθώντας το παράδειγμα της επικής ποίησης για τον Κυπριανό του Βασίλη Μιχαηλίδη. Παράλληλα, μια δεύτερη προτομή του Κυπριανού (πέρα από αυτήν στην Αρχιεπισκοπή που είχε υψωθεί το 1909) στήθηκε τον Απρίλιο του 1930 στη γενέτειρα του απαγχονισθέντος Αρχιεπισκόπου, στον Στρόβολο, με πρωτοβουλία των τοπικών συλλόγων και παραγόντων. Από τις εκδόσεις, ξεχωρίζει το βιβλίο του εξόριστου Φίλιου Ζαννέτου, «Η Κύπρος κατά τον αιώνα της παλιγγενεσίας 1821-1930» (Αθήνα 1930), με χρηματοδότηση της Αρχιεπισκοπής.
Για το πώς γιορτάστηκαν τα 150 χρόνια του 1821 στην Κύπρο, θα επανέλθουμε.
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 23 Νοεμβρίου 2019
https://papapolyviou.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου