Το τραγικό λάθος του Αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού

σχόλιο Γ.Θ : Είναι λάθος να τα χαρακτηρίζουμε όλα άσπρο - μαύρο. Ο Αλέξιος Κομνηνός παρέλαβε μια Αυτοκρατορία που δεν μπορούσε να συνέλθει μετά την πανωλεθρία του Ματζικέρτ και χάριν των ενεργειών του γλύτωσε την Ρωμανία από την Νορμανδική κατάκτηση.

Η συμβολή του ίδιου αλλά και του γιου του Ιωάννη, ήταν πραγματικά επική. Εντούτοις το τραγικό του λάθος που θα διαβάσετε παρακάτω αλλά και η πολιτική των τελευταίων Κομνηνών (Μανουήλ και Ανδρονίκου), έφεραν την συντριβή του 1204 

«Ἐπιπροσθέτως παραχωροῦμέ στούς Βενετούς τά ἐργαστήρια μαζί μέ τούς ἐπάνω ὀρόφους πού βρίσκονται στή συνοικία τοῦ Περάματος (σημεῖο ἐπιβίβασης γιά τή συνοικία τοῦ Γαλατά), πού ἐκτείνεται ἀπό τήν Ἑβραϊκή Πύλη ὡς τήν Πύλη τῆς Βίγλας, ὅπου ζοῦν Βενετοί καί Ἕλληνες καί [τούς παραχωροῦμε] τρεῖς σκάλες πού καταλήγουν σ' αὐτή τήν περιοχή […]. Δίνεται ἐπίσης στούς Βενετούς τό δικαίωμα νά κάνουν ἐμπόριο μέ κάθε λογῆς ἐμπορεύματα σ' ὅλα τά μέρη τῆς Ρωμανίας, γύρω ἀπό τή μεγάλη Λαοδίκεια, τήν Ἀντιόχεια, τή Μάμιστρα, τά Ἄδανα, τήν Ταρσό, τήν Ἀττάλεια, τή Στρόβιλο, τή Χίο, τόν Θεολόγο (Ἔφεσος), τή Φώκαια, τό Δυρράχιο, τήν Αὐλώνα, τήν Κορυφώ (Κέρκυρα), τή Βονδίτσα (Βόνιτσα), τή Μεθώνη, τήν Κορώνη, τή Ναυπλία (Ναύπλιο), τήν Κόρινθο, τίς Θῆβες, τήν Ἀθήνα, τόν Εὔριπο (Χαλκίδα), τή Δημητριάδα, τή Θεσσαλονίκη, τή Χρυσόπολη, τό Περιθεώριον, τήν Ἄβυδο, τή Ραιδεστό, τήν Ἀδριανούπολη, τήν Ἄπρο, τήν Ἡράκλεια, τή Σηλυμβρία, καί τήν ἴδια τή Μεγαλόπολη (Κωνσταντινούπολη) καί γενικά ὅλα τά μέρη πού εἶναι κάτω ἀπό τήν ἐξουσία τῆς εὐσεβοῦς καί ἐλεήμονος Ἐξοχότητάς μας, χωρίς νά πληρώνουν ἐντελῶς τίποτε γιά τίς δραστηριότητές τους, δηλ. τό κομμέρκιον καί τούς ἄλλους δασμούς πού μπαίνουν στό δημόσιο ταμεῖο, τό ξυλοκάλαμον, τό λιμεν(ι)ατικόν, τό ποριατικόν, τό κανίσκιον, τίς ἑξαφόλλεις, τό ἀρχοντίκιον καί τούς ἄλλους ἐμπορικούς δασμούς. Σε ὅλους αὐτούς τούς τόπους ἡ αυτοκρατορική μου ἐξουσία τούς δίνει τό δικαίωμα νά μή δέχονται ὁποιοδήποτε ἔλεγχο».

Ἀπόσπασμα ἀπό τό χρυσόβουλο* τοῦ 1082 τοῦ Ἀλέξιου Α΄ Κομνηνοῦ, μέ τό ὁποῖο προβλέπονται μία σειρά ἀπό προνόμια στούς Βενετούς. S. Borsari,'II crisobullodi AlessioI per Venezia', Annali dell' Istituto Italianoper glistudi storici, 11 (1969-70), σ.σ. 111-131.

Μέ τό χρυσόβουλο τοῦ 1082 ὁ Ἀλέξιος Κομνηνός, οὐσιαστικά, ἔδινε «τά κλειδιά» τοῦ θησαυροφυλακίου τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας στούς Βενετούς. Το αἴτιο τῆς ἐκχώρησης τῶν πρωτοφανῶν ἐμπορικῶν δικαιωμάτων στήν ἀνερχόμενη δύναμη τῆς Βενετίας ἦταν ἡ ἀνασφάλεια, ὁ φόβος τῆς ὑστέρησης στήν ἀντιμετώπιση τῶν Νορμανδῶν. Τό βυζαντινό ναυτικό δέν ἦταν σέ καλή κατάσταση, οἱ Βενετοί δραστηριοποιοῦνταν ἔντονα στήν Ἀδριατική, ἐνῶ ανέπτυσσαν ἔτι περαιτέρω τόν ἐμπορικό καί πολεμικό στόλο τους.

Ὁ Ἀλέξιoς νόμιζε ὅτι παραχωρώντας ἀφειδῶς δυνατότητες στό πεδίο τοῦ χρήματος θά ἐξασφάλιζε νομιμόφρονα ὄπλα καί θά ἀπέκρουε τούς Νορμανδούς, οἱ ὁποῖοι σέ αὐτή τή συγκυρία θεωρήθηκαν περισσότερο ἀπειλητικοί ἀπ' ό,τι ἐπρόκειτο νά ἀποδειχθεῖ ὅτι ἦταν ἡ λυκοφιλία μέ τούς φιλόδοξους Βενετούς. Ἡ ἐπικείμενη πολιορκία τοῦ λιμανιοῦ καί τοῦ φρουρίου τοῦ Δυρραχίου ἀπό τό στράτευμα τοῦ Νορμανδοῦ Ροβέρτου Γυισκάρδου φάνταζε στόν Ἀλέξιο Α΄ Κομνηνό σάν μία κρίσιμη πρόκληση κι ἔτσι ἀποφάσισε νά ζητήσει τή βοήθεια τῶν -τύποις- ὑπηρετῶν (ἀν ὄχι υποτελών) του Βενετῶν καί συγκεκριμένα ἀπό τόν δόγη Ντομένικο Σίλβιο.

Ἕνα ἀπό τά ἐπαναλαμβανόμενα συμπεριφορικά μοτίβα τῆς ἡγεσίας, πού ὁδήγησαν τή Βυζαντινή Αυτόκρατορία στήν κατάλυσή της πρῶτα ἀπό τούς Φράγκους καί ἔπειτα ἀπό τούς Ὀθωμανούς, ἦταν ἡ σύναψη συμμαχίας μέ τόν ἑπόμενο μεγάλο ἐχθρό γιά τήν ἀντιμετώπιση τοῦ προηγουμένου. Ἀρκετοί βυζαντινοί αὐτοκράτορες ἐκχωροῦσαν στόν πρόσκαιρο σύμμαχο ὅλα τά ἐφόδια, τά προνόμια, τήν αἴγλη ἀλλά καί τίς ὑποδομές ὥστε στή συνέχεια νά ἡττηθοῦν οἱ ἴδιοι ἤ οἱ διάδοχοί τούς ἀπό ἐκεῖνον.

Ὁ ἈλέξιοςΑ΄ Κομνηνός μέ τήν ὀλέθρια ἀπόφασή του νά προσφέρει στή Βενετία τή δυνατότητά νά κυριαρχήσει ἐμπορικά στή βυζαντινή ἐπικράτεια ἐξασφάλισε ὅ,τι χρειαζόταν γιά νά προκύψει ἡ συμφορά τῆς Ἅλωσης τοῦ 1204, τότε πού οἱ Φράγκοι πλιατσικολόγησαν μέ τέτοια ἔνταση, βουλιμία καί συστηματικότητα ὥστε ἀνάγκασαν τόν Γάλλο χρονικογράφο Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουῖνο (1160-1213), πού συμμετεῖχε καί ἐξιστόρησε τά γεγονότα τῆς Δ΄ Σταυροφορίας, νά παραδεχτεῖ ὅτι «ἀπό τήν ἐποχή τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου, ποτέ, σέ καμία πόλη, δέν κατακτήθηκαν τόσα λάφυρα»**.

Ἡ βυζαντινή χιλιετία καί οἱ ἀρχαιοελληνικές καί νεοελληνικές περιπέτειες ἔχουν ἀποδείξει ὅτι ἡ προσφυγή σέ βοήθεια ἀπό τή Δύση ἤ τήν Ἀνατολή γιά ἀναπλήρωση ἰσχύος καί ἀρωγή γιά ἀντιμετώπιση ἀνάγκης προλειαίνει τό ἔδαφος γιά νά ἀφαιρεθεῖ ἀκόμα μεγαλύτερη ἰσχύ ἀπό τό ἐθνικό σῶμα καί τίς κρατικές δομές.

Τό μόνο πού μπορεῖ νά ἐξασφαλίζεται σχετικά ἀνώδυνα ἀπό τόν διεθνή περίγυρο εἶναι ἡ ἀνοχή στή δράση μας καί ἡ ἀποδοχή τετελεσμένων γεγονότων πού ἔχουμε προκαλέσει. Σε ὅλες τίς ἄλλες περιπτώσεις τά ἀνταλλάγματα πού ζητοῦνται εἶναι μεγαλύτερα ἀπό τή βλάβη πού θά ὑποστοῦμε ἄνευ τῆς βοηθείας «συμμάχων».

* Χρυσόβουλα ἦταν τά αὐτοκρατορικά διατάγματα πού ἔφεραν χρυσή σφραγίδα στή μέταξωτή ταινία, ἡ ὁποία τά συνόδευε.
** Γοδεφρεῖδος Βιλλεαρδουίνος «Ἡ κατάκτηση τῆς Κωνσταντινούπολης», ἐκδ. Χατζηνικολή.

adiavroxoi.blogspot.gr

http://proslalia.blogspot.gr/2017/06/blog-post_59.html

http://yiorgosthalassis.blogspot.com/2017/09/blog-post_874.html