π. Γεωργίος Μεταλληνός: Η ΡΩΜΑΝΙΑ ζει μέσα στην Ορθοδοξία. Η Μεγάλη Ιδέα είναι πάντα οικουμενική, "αυτοκρατορική".

Η συνέντευξη η οποία ακολουθεί παραχωρήθηκε στον γράφοντα από τον πρωτοπρεσβύτερο
π. Γεώργιο Μεταλληνό, στο πλαίσιο του ανέκδοτου βιβλίου «Τα ιδιωτικά για το δημόσιο». Η προδημοσίευση της πραγματοποιείται
με αφορμή την «αποφράδα ημέρα» της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους
Οθωμανούς, στις 29 Μαΐου 1453.

Ο πρωτοπρεσβύτερος π. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός[*]
μας μιλάει για την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: Στο τι μας αφορά ως Έλληνες

Γεώργιος Τασούδης: π. Γεώργιε τελικά
η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στο τι μας αφορά ως Έλληνες;
π. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός: Διότι είναι
η ιστορική συνέχεια μας. Της ανήκουμε και μας ανήκει. Δεν πεθάναμε το 146 π.Χ.,
και αναστηθήκαμε, σαν τους εν Εφέσω Επτά Παίδες, το 1821 (αν αναστηθήκαμε…),
αλλά η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης είναι η ‘‘μέση’’ ιστορική μας διάρκεια
(Παπαρρηγόπουλος, Ζαμπέλιος κ.π.α.).
ΓΤ: Η υιοθέτηση ποιων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών παραπέμπουν
στην ελληνικότητα της Αυτοκρατορίας;
ΓΔΜ: Η Ορθόδοξη Πίστη, η γλώσσα η
ελληνική και ο ανανεωμένος ελληνικός πολιτισμός, και προ πάντων η παιδεία,
στοιχεία που επιβίωσαν και ανανεώθηκαν δια των αγίων Πατέρων, ελλήνων και στην
καταγωγή και στην παιδεία. Ο Μ. Βασίλειος εκαυχάτο που η μητέρα του –Αγία
Εμμέλεια- καταγόταν από τους Μολιονίδες-Ηρακλείδες-Δωριείς! Εμείς σήμερα
ξέρουμε την καταγωγή μας; (Ας κάνουμε DNA και θα δούμε τι θα προκύψει). Ο Ελληνισμός και η Ελληνικότητα σώζεται πάνω
απ’ όλα με το πνεύμα, την καρδιά και μετά με το αίμα.
ΓΤ: Δηλαδή όλα αυτά τα
χαρακτηριστικά που μόλις μας αναφέρατε ενσωματώθηκαν στη λειτουργία των δομών
της Αυτοκρατορίας και εντυπώθηκαν στις συνειδήσεις του συνόλου των πολιτών
αυτής;
ΓΔΜ: Αυτό γινόταν στην καθημερινή πράξη.
Πως αμερικανοποιούνται σήμερα οι μετανάστες των ΗΠΑ; Η γλώσσα στην ‘‘καθ’ ημάς
Ανατολήν’’ είχε μιαν αδιατάραχτη συνέχεια. Ο ανανεωμένος πολιτισμός μας
(ελληνορθόδοξος) το ίδιο. Από τον Ιουστινιανό (6ος αι.) και τον
Ηράκλειο (7ος αι.) συντελείται και ο κρατικός-διοικητικός εξελληνισμός
της Αυτοκρατορίας. Και η ελληνική παιδεία συνεχίζεται (Φώτιος λ.χ.). Μόνο η
‘‘θρησκεία’’ παραμερίζεται από τους αποδεχθέντες την Πίστη του Χριστού Έλληνες
και τις άλλες λαότητες.
ΓΤ: Εντοπίζεται
κάποια συγκεκριμένη περίοδος η οποία σηματοδοτεί -ας μου επιτραπεί ο όρος- την
ελληνοποίηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας;
ΓΔΜ: Πέρα από τα προηγούμενα μη
ξεχνάμε τις καθαρά ελληνικές αναγεννήσεις επί Φωτίου και Μακεδονικής Δυναστείας
(τότε εμφανίζονται οι φιλόσοφοι στους Ναούς, παράλληλα με τους
παλαιοδιαθηκικούς Προφήτες, ‘‘ως προειπόντες την έλευσιν Χριστού’’ (Διονύσιος
εκ Φουρνά). Η αυτοκρατορία έγινε Ελληνική (αλλ’ όχι ελλαδική, ιδιοκτησία της
σημερινής ‘‘Ελλαδίτσας’’, που έλεγε ο σοφός παπα-Γιάννης Ρωμανίδης).
ΓΤ: Ποιο ήταν το κραταιό φρόνημα του κατοίκου της Αυτοκρατορίας και πως
διατηρούνταν η συνεκτικότητα μεταξύ του πολιτικού αυτού αμαλγάματος των
λαοτήτων που τη συγκροτούσαν;
ΓΔΜ: Μέσω της πίστεως
(Ορθοδοξίας) και της γλώσσας λειτουργούσε ο απαραίτητος συνεκτικός κρίκος. Αλλά το είπε ο Στ. Ράνσιμαν (ο μεγαλύτερος
βυζαντινολόγος, διότι γνώριζε καλά και την Ορθοδοξία). Γράφει, λοιπόν: ‘‘Ο
πολίτης της αυτοκρατορίας έμεινε συνειδητά ο πιο πολιτισμένος εκπρόσωπος του
ανθρωπίνου γένους, συνειδητά ορθόδοξος (ΓΔΜ Ρωμηός), συνειδητά κληρονόμος της
ελληνικής εκλεπτύνσεως… Οι Βυζαντινοί είχαν λίγες φυλετικές προκαταλήψεις (το
αίμα τους ήταν πάρα πολύ (sic) ανακατεμένο). Δέχονταν οποιονδήποτε για συμπολίτη τους, φτάνει να
ήταν ορθόδοξος και να μιλούσε ελληνικά’’.
ΓΤ: Εξακολουθούσε να υπάρχει
παράλληλα και εθνική συνείδηση των κοινοτήτων ή αυτή υποχώρησε προς χάριν της
υπό κοινής αυτοκρατορικής σκέπης συνύπαρξης; Υπήρχε αυτοκρατορική συνείδηση ή
τι ήταν αυτό που τροφοδοτούσε αυτήν την ιδιόμορφη συνύπαρξη;
ΓΔΜ: Η καταγωγή, όπου κυρίως υπήρχε
παιδεία, δεν χανόταν, αλλά ιεραρχείτο στην ρωμαίικη υπερεθνικότητα της
Ρωμανίας. Η συνείδηση κατά κανόνα ήταν υπερεθνική, οικουμενική. Πρβλ. τις ΗΠΑ.
Ελληναμερικάνος, λέμε, έλλην στην καταγωγή και αμερικανός πολίτης. Είναι το
ισχυρότερο παράδειγμα σήμερα.
ΓΤ: Υπήρχε και κάποιου είδους
ιδιοτέλεια, κάποιο εξυπηρετούμενο συμφέρον πίσω από τον ασπασμό και τη μετοχή
στα αυτοκρατορικά ιδεώδη;
ΓΔΜ: Λόγω της πτώσης και αμαρτίας ΟΛΑ
είναι δυνατά. Μπορούν όμως να ελέγχονται σε κάθε περίπτωση; Αυθεντική συνείδηση
είναι (πάντα) εκείνη των Αγίων (κάθε λαότητας).
ΓΤ: Τι ήταν αυτό που οδήγησε στην
έναρξη των προσπαθειών δημιουργίας ανεξάρτητων εθνοτήτων και βασιλείων, όπως
π.χ. αυτών των Βουλγάρων και Αρμενίων και ουσιαστικά στην ανεξαρτητοποίηση τους
από την αυτοκρατορική ομπρέλα;
ΓΔΜ: Η ανάδυση του
‘‘εθνικισμού-φυλετισμού’’ με τονισμό της καταγωγής εις βάρος της κοινής
πίστεως, σε σχέση πάντα με τα διεκδικούμενα συμφέροντα. Αυτό ήταν δυνατόν, όταν
και όπου η ορθοδοξοποίηση δεν ήταν πλήρης, αλλά ελλειμματική.
ΓΤ: Αλήθεια, ποια είναι η επίσημη
ονομασία της Ανατολικής Αυτοκρατορίας και του κατοίκου αυτής;
ΓΔΜ: Από τον 4ο αιώνα (Μ.
Αθανάσιος: ‘‘μητρόπολις εστίν η Ρώμη της Ρωμανίας) το όνομα είναι ΡΩΜΑΝΙΑ. Γι’
αυτό οι έμπειροι και ευπαίδευτοι βυζαντινολόγοι μιλούν όχι για ‘‘Βυζάντιο’’,
αλλά για αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης (για να αποφύγουν ίσως το ορθό: ΡΩΜΑΝΙΑ).
ΓΤ: Εθνικοφυλετικά και πνευματικά
ποιος θεωρούνταν πολίτης της Αυτοκρατορίας;
ΓΔΜ: Ο Ορθόδοξος Χριστιανός με την
ελληνική γλώσσα (και παιδεία). Από τον Μ. Αλέξανδρο και μετά ‘‘εθνοφυλετική’’
συνείδηση δεν ισχύει, χωρίς να χάνεται η συνείδηση της καταγωγής. Οι αιρέσεις
(μονοφυσιτισμός λ.χ.) δημιουργούν χωριστικές τάσεις. Υπήρχε όμως ειδικό νομικό
καθεστώς και για τις μη πλήρως ενσωματωμένες εθνολαότητες (π.χ. Εβραίοι κ.α.).
ΓΤ: Σχετικά με τον όρο βυζαντινή, τι
ακριβώς ισχύει; Είναι δόκιμος όρος ή εξυπηρετούσε κάποιες σκοπιμότητες;
ΓΔΜ: Το 1562 ο γερμανός Ιερώνυμος Βόλφ
ονόμασε την αυτοκρατορία ‘‘Βυζάντιο’’, κάτι που επεκράτησε μέσω της φραγκικής
επιστήμης. Δεν το απορρίπτουμε, διότι και αυτό δικό μας είναι, αλλά
ιδιαίτερα η επιστήμη ΠΡΕΠΕΙ να χρησιμοποιεί τα αυθεντικά ονόματα. Ο στόχος ήταν
να αποσυνδεθεί η Ρωμανία από την λοιπή Ευρώπη και να κλεισθεί στο στενά
θεωρούμενο ελληνικό στοιχείο. Μια απλή ελληνική-ελλαδική υπόθεση δηλαδή. Και
όμως το 1204 οι Φράγκοι εισβολείς έκαμαν την ‘‘PARTITIO ROMANIAE’’, το μοίρασμα της Ρωμανίας,
κανενός Βυζαντίου. Η Νεάπολη στην Ιταλία ονομάζεται σταθερά NAPOLI D’ ITALIA και το Ναύπλιο NAPOLI DI ROMANIA. Γιατί; Οι έντιμοι βυζαντινολόγοι
(Ι. Καραγιαννόπουλος λ.χ.) έγραψαν ότι Βυζαντινό Κράτος και Βυζαντινοί πολίτες
δεν υπήρξαν ΠΟΤΕ. Κάτι ξέρουν! Τα ονόματα όμως ΟΛΑ δικά μας είναι και δεν τα
χαρίζουμε, όπως λ.χ. το όνομα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.
ΓΤ: Ποιοι είναι οι λόγοι της ανεκτικότητας μας σχετικά με τον όρο βυζαντινή,
από τη στιγμή της εμφανίσεως του όρου έως τις μέρες μας, αφού δεν είναι ακριβής
και αληθής;
ΓΔΜ: Φταίει η δουλική μας στάση έναντι
των Φράγκων και η φυλετιστική συνείδηση, που μόνιμα αγωνίζεται για το μικρό
κράτος, αλλά χάνει την αυτοκρατορία (Α. TOYNBEE).
ΓΤ: Σήμερα ποια είναι η σχέση μας ως
Έλληνες με το ρωμαίικο παρελθόν μας, πως εξακολουθούμε να συνδεόμαστε με την
ιστορική Ρωμανία;
ΓΔΜ: Η ΡΩΜΑΝΙΑ ζει μέσα στην Ορθοδοξία
και πραγματοποιείται στην Λατρεία (βλ. μια διορθόδοξη Θ. Λειτουργία). Με τα
τέσσερα ρωμαίικα Πατριαρχεία μας σώζεται και δικαιοδοτικά-γεωγραφικά η Ρωμανία
(π. Ι. Ρωμανίδης).
ΓΤ: Ποιοι ήταν οι λόγοι που μας οδήγησαν ουσιαστικά να απεμπολήσουμε την
σχέση μας με την Ανατολική Αυτοκρατορία –και αναφέρομε στη στάση μας μετά το
1821- με αποτέλεσμα να διασαλευθεί η έννοια της εθνικής συνέχειας μας;
ΓΔΜ: Η επικράτηση, -με την φράγκικη ώθηση-
της στενής εθνικής ιδέας (φυλετιστικός εθνικισμός) το εθνικό κράτος, που μας
επέβαλαν οι Φράγκοι μόνιμοι κύριοι μας(είμαστε προτεκτοράτο από 1830). Το
θλιβερό, και αστείο συνάμα, είναι, ότι εκείνοι (οι ‘‘Μεγάλοι’’), που μας
έκλεισαν στο μικρό κράτος τον 19ο αιώνα, σήμερα καταργούν τα
‘‘έθνη-κράτη’’ ή ‘‘κράτη-έθνη’’ για την πραγματοποίηση της πλανητικής κοινωνίας
(παγκοσμιοποίηση), υπό την έννοια της ‘‘Υπερδύναμης’’, που κυβερνά μέσω των
ΗΠΑ.
ΓΤ: Στις μέρες μας γίνεται κατανοητή
η διαχρονικότητα της έννοιας της Ρωμηοσύνης και ότι στην πραγματικότητα δεν
υπάρχει σύγκρουση μεταξύ των ονομάτων Έλληνας και Ρωμαίος;
ΓΔΜ: Από τους αληθινά ορθοδόξους (Ρωμηούς) ναι! Οι χαλαρά διατηρούντες
σχέση με την Ορθοδοξία (του Χριστού και των Αγίων μας) και κυρίως οι φανεροί ή
κρυφοί νεοπαγανιστές νοιώθουν έτσι. Για τους εντίμους και γνωρίζοντες κάποια
γράμματα, σύγκρουση στα ονόματα Έλλην και Ρωμαίος δεν υπάρχει. ΤοΈλλην είναι
εθνικό, όνομα καταγωγής. Είμεθα Έλληνες και το θεωρούμε ύψιστη τιμή.
Ρωμαίος-Νεορωμαίος ή απλά Ρωμηός (όχι Ρωμιός) είναι πνευματικό μας όνομα και
πολιτειακό, και σημαίνει ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ. Μόνο ο Ορθόδοξος
Έλλην είναι ΡΩΜΗΟΣ, ούτε ο μασόνος, ούτε ο μαρξιστής. Κατά τον Ν. Σπηλιάδη ο Ι.
Καποδίστριας ήθελε να δημιουργήσει ‘‘αυτοκρατορίαν νεορωμαϊκήν’’, δηλαδή να
αναστήσει την Νέα Ρώμη, το ‘‘Βυζάντιο’’. Για να κατανοήσουμε το όνομα
Ρωμαίος/Νεορωμαίος, ας θυμηθούμε πάλι το σύνθετο Ελληναμερικανός, όπου το ένα
όνομα δεν αναιρεί το άλλο, ούτε συγχέεται μαζί του. Το ίδιο και τα ονόματα
Έλλην και Ρωμαίος. Ας ‘‘όψεται’’ όμως ο Κοραής για τη σύγχυση που μας προέκυψε,
ώστε να απεμπολούμε τα ονόματα μας…
ΓΤ: Πιστεύετε ότι η λύση στο
αδιέξοδο μας βρίσκεται στα ελληνορθόδοξα ιδανικά έτσι όπως αυτά βιώθηκαν και
εφαρμόστηκαν κατά τον μεσαιωνικό ελληνισμό της Ρωμανίας;
ΓΔΜ: Ναι, μέσα από την αγιοπατερική ανάδειξη και βίωση τους. Ας θυμηθούμε
πάλι τον Μ. Βασίλειο (βλ. ερώτηση 2).
ΓΤ: Εκεί πρέπει να στραφούμε;
ΓΔΜ: Ναι! Θα έπρεπε να έχουμε στραφεί ήδη, διότι έτσι εξασφαλίζεται η
καθολική ιστορική συνέχεια μας. Ελληνισμός έξω από την πατερικότητα ΔΕΝ
υπάρχει.
ΓΤ: Ο καημός για την Άλωση και η
προσδοκία της παλινόρθωσης χαρακτηριστικά τα οποία έχουν εμποτιστεί τον ψυχισμό
του Ρωμηού και εξακολουθούν να συγκινούν και ενδιαφέρουν γενεές γενεών Ελλήνων,
από την επομένη μάλιστα της Άλωσης μέχρι τις μέρες μας. Αποτελεί αυτό απόδειξη
της καταγωγής μας από την Ανατολική Αυτοκρατορία ή είναι ένας καλοσυντηρημένος
συναισθηματισμός;
ΓΔΜ: Όταν και όπου υπάρχει ορθοδοξοπατερικό φρόνημα, εκεί η Μεγάλη Ιδέα
είναι πάντα οικουμενική, ‘‘αυτοκρατορική’’. Διαφορετικά καταντά ‘‘μικρή’’, όπως
έλεγαν κάποιοι τον 19ον αιώνα, και στην ουσία ανύπαρκτη. Δια της
Ορθοδοξίας η Μ. Ιδέα ζει, και η αυτοκρατορία-Ρωμανία μαζί της.
ΓΤ: Κλείνοντας θα σας παρακαλούσα να
μας προτείνετε σχετική βιβλιογραφία στην οποία ο φιλέρευνος αναγνώστης μπορεί
να απευθυνθεί προκειμένου να διευρύνει τις γνώσεις του σχετικά με την
ελληνορθόδοξη Ανατολική Αυτοκρατορία.
ΓΔΜ: Απαντήσεις βρίσκονται σε όλες τις ιστορίες της ‘‘μεταβυζαντινής’’
περιόδου: Απ. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής, στον
Στ. Ράνσιμαν (η Μεγάλη Εκκλησία εν αιχμαλωσία) και κυρίως στα έργα του π.
Ρωμανίδη, π.χ. ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ-ΡΩΜΑΝΙΑ-ΡΟΥΜΕΛΗ. Ο Σεβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ.
Ιερόθεος και ο υπογραφόμενος προσφέρουμε και την δική μας συμβολή στο θέμα.
ΓΤ: π. Γεώργιε, σας ευχαριστώ εκ
καρδίας.
ΓΔΜ: Ευχαριστώ και εγώ εκ καρδίας.
Σάββατο, 28 Μαΐου 2016
Ανδρέου δια Χριστόν Σαλού

---

[*] Ο πρωτοπρεσβύτερος π. Γεώργιος
Μεταλληνός γεννήθηκε στην Κέρκυρα (1940) και περάτωσε εκεί την εγκύκλιο παιδεία
του (1958). Έλαβε τα πτυχία θεολογίας (1958-1962) και φιλολογίας (1964-1967)
στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μετά την εκπλήρωση της στρατιωτικής του θητείας, ως
απλός στρατιώτης (1963-1965), διορίστηκε επιστημονικός βοηθός στην έδρα
Πατρολογίας και το 1969 μετέβη για μεταπτυχιακές σπουδές στην τότε Δ. Γερμανία
(Βόννη και Κολωνία), όπου έμεινε μέχρι το 1975. Ενδιάμεσα έκανε σπουδές και
έρευνες αρχειακές στην Αγγλία. Το 1971 εισήλθε στις τάξεις του κλήρου στη
Γερμανία και έγινε διδάκτωρ Θεολογίας (Αθήνα) και Φιλοσοφίας – Ιστορίας
(Κολωνία).
Από το 1984 καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου
Αθηνών, διδάσκοντας Ιστορία του Πνευματικού Βίου κατά την μεταβυζαντινή
περίοδο, Ιστορία και Θεολογία της Λατρείας και Βυζαντινή Ιστορία. Διετέλεσε
Κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής από 1-9-2004 έως 31-8-2007, οπότε και
αφυπηρέτησε, διατελών πλέον ως Ομότιμος Καθηγητής.
Την ποιμαντική του δραστηριότητα αναπτύσσει στον
πανεπιστημιακό Ναό του Αγίου Αντίπα στο χώρο του Τμήματος Οδοντιατρικής στου
Γουδή.

http://www.eikonografies.com/sinentefxi-p-georgiou-d-metallinou/