ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ

Ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν* μιλώντας στο φεστιβάλ ιλοσοφίας έκανε λόγο όχι πια για το «τέλος των ιδεολογιών» αλλά για μια νέα ιδεολογία αυτή που ωθεί τους ανθρώπους στην εξατομίκευση, που αναφέρεται στο άτομο και όχι στην κοινωνία συνολικά, σε μια ιδεολογία που σε σπρώχνει στην απόκτηση αγαθών, στον πλουτισμό, στη μονομερή σκέψη. Ο εαυτός μας για τον εαυτό μας.

Ίσως μιλάμε πια για μια ευρύτερη νέα τάξη πραγμάτων. Από την πολιτική και την οικονομία ως τις προσωπικές ανθρώπινες σκέψεις. Ποια η θέση του ανθρώπου σ’ αυτήν την καινούρια πραγματικότητα; Ο άνθρωπος είναι μόνος γιατί έχει χάσει από τον νου του την έννοια της συλλογικότητας.

Μοιάζει με μια καλομελετημένη προπαγάνδα, ενώ στην ουσία είναι συνάρτηση της πολιτικής πραγματικότητας και των μειωμένων αντιστάσεων της κοινωνίας, της τόσο πληγωμένης και της τόσο ρηχής. Χάνονται τα ιδανικά μας, χάνονται οι αξίες μας, είμαστε πια απλοί καταναλωτές. Έτσι δημιουργήθηκε αυτή η νέα ιδεολογία και τη δεχθήκαμε σιωπηρά και αβασάνιστα. Ίσως είναι η μοναδική ιδεολογία στην παγκόσμια ιστορία που την ασπάστηκαν τόσα εκατομμύρια άνθρωποι στον «ανεπτυγμένο» κόσμο ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας, εθνικότητας και πολιτικών καταβολών και το αστείο είναι πως έγινε τόσο αθόρυβα και ύπουλα που δεν το αντιληφθήκαμε καν.

Ναι, δεν το αντιληφθήκαμε. Κανείς μας. Δεν το αντιλήφθηκαν ούτε τα νέα παιδιά που γίνονται μέσα από το σχολείο τεχνοκράτες χωρίς δυνατότητα αντίστασης. Δεν το αντιλήφθηκαν, γιατί δεν το έγραψε πουθενά στα περιοδικά που ξεφυλλίζουν, ούτε στα τηλεοπτικά προγράμματα που σε μαθαίνουν να είσαι πλούσιος, κομψός, γεμάτος «προσωπικά προβλήματα» συναισθηματικού περιεχομένου. Χρειάζεται να σπαταλήσουν πολύ χρόνο για να μιμηθούν την αγαπημένη τους σειρά στην πραγματική ζωή. Αυτοί οι έφηβοι δεν καλύπτουν ηλικίες από τα 13 ως τα 17. Προχωρούν ακόμα παραπέρα στα 20, τα 30, τα 40 και έχουν πάντα τα ίδια ιδανικά: ομορφιά, πλούτος, πλασματική ευτυχία. Άρα καταναλωτισμός, αποκοπή από τους γύρω, ένταξη σε μια νέα πραγματικότητα: ανάγκη είναι ό,τι περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό μου και με κάνει να αισθάνομαι καλά.

Μα δεν το κατάλαβαν ούτε οι πνευματικοί άνθρωποι. Εκείνοι δεν το αντιλήφθηκαν επειδή η αποκοπή τους από την κοινωνία και την κοινωνική ιδεολογία έγινε όχι από έλλειψη παιδείας και μόρφωσης και ιδανικών, αλλά από αγανάκτηση. Και από σνομπισμό από ένα σημείο και μετά…Η δική τους πνευματική ανωτερότητα δεν θα τους επέτρεπε να συναναστραφούν το μέσο καταναλωτικό ον…

Ο Σαρτρ έλεγε ότι ο ρόλος του φιλοσόφου – και του πνευματικού ανθρώπου εν γένει είναι να βρίσκεται στους κοινωνικούς αγώνες, στα χαρακώματα, στην πρώτη γραμμή. Αφού οι κοινωνικοί αγώνες δεν υιοθετούνται πλέον από μεγάλα σύνολα συνανθρώπων μας, περιχαρακώθηκαν κι αυτοί στον γυάλινο πύργο τους. Παραδόθηκαν στη θλίψη και στη βαθιά τους στενοχώρια και έμειναν να παράγουν έργο το οποίο γίνεται γνωστό στους στενούς κύκλους των διανοούμενων. Ανάγκη είναι ό,τι περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό μου και με κάνει να αισθάνομαι καλά.

Ασπασθήκαμε λοιπόν οι περισσότεροι αυτή τη νέα ιδεολογία της ιδιώτευσης, ερμηνευμένη από τον καθένα μας κατά το δοκούν. Μακάρι, μόνο, να βιώνουμε μια πολιτιστική παρακμή. Έτσι, θα έχουμε την ελπίδα της αναγέννησης.

Σ.Ε.

*Καθηγητής του τμήματος Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας (Πολωνίας) και του Λιντς (Αγγλίας)

 Από: pagoinia.gr