Διαχρονική Ιεροψαλτική παθογένεια

Του Θανάση Νάστα
Φαίνεται πως σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας διαχρονικά παρεισφρέει και ένα ποσοστό παθογένειας. Απ’ αυτή δεν ξεφεύγει ούτε το έντιμο γένος των Ιεροψαλτών, που εκ πεποιθήσεως εκτιμώ απεριόριστα.

Επιτελούν έργο σημαντικό αλλά και θεάρεστο στα πλαίσια της εκκλησιαστικής λατρείας με τη μουσική τους επάρκεια, που στην παθογενή της έκφραση αποτελεί ηχορύπανση, η οποία επιφέρει δυσφορία στο εκκλησίασμα.

Ένας άμουσος ήπιων τόνων Ιεροψάλτης είναι ανεκτός, ουδέποτε όμως ένας «τσιρίζων» μετά μουσικής επάρκειας.
Στη λατρεία όμως η μουσική δεν είναι σκοπός αλλά μέσο για θρησκευτική κατάνυξη και προσευχή. Σύμφωνα με τον κανόνα ΟΕ΄ της ΣΤ΄ Οικουμενικής «Μετά πολλής προσοχής και κατανύξεως τας τοιαύτας ψαλμωδίας…προσάγειν τω Θεώ», δηλαδή η ψαλμωδία πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή, κατάνυξη και συντριβή.
Ο ίδιος κανόνας ορίζει «μήτε βοαίς ατάκτοις κεχρήσθαι και την φύσιν προς κραυγήν εκβιάζεσθαι». Αυτό σημαίνει πως ο Ιεροψάλτης, που η εκκλησία τον έχει κατατάξει στον κατώτερο κλήρο, πρέπει να υμνεί το Θεό «φωναίς αισίαις», με ήπια φωνή και όχι με άγριες και απειθάρχητες φωνές και ξελαρυγγιάσματα.
Η ήπια φωνή ξεκουράζει το εκκλησίασμα και του δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις, για να αυτοσυγκεντρωθεί και να προσευχηθεί. Κατά τον άγιο Διάδοχο Επίσκοπο Φωτικής η ήπια φωνή «κρατεί θερμή τη μνήμη του Θεού και προξενεί στην καρδιά έννοιες ήπιες και κατανυκτικές».
«Κάποτε ο μαθητής του οσίου πατρός ημών Παμβώ κατέβηκε από την έρημο στην Αλεξάνδρεια. Εκεί εκκλησιάστηκε και ενθουσιάστηκε από τα ψαλσίματα των κοσμικών Ιεροψαλτών. Και ζήλεψε! Σαν γυρίζει στον όσιο Παμβώ του λέγει κάπως ταραγμένος: Πάτερ μου, πήγα στην Εκκλησία και άκουσα ψαλμωδίες. Εμείς εδώ τίποτα δεν ψέλνομε…
Και ο Γέρων του απάντησε: Τέκνον μου έρχεται ποτέ κατάνυξη, όταν ψέλνουν και υψώνουν τη φωνή τους σαν τα βόδια; Η φωνή μας πρέπει να είναι σοβαρή, κατανυκτική, μέτρια και ταπεινή» (Ευεργετινός τ.Β. υπόθεση ΙΑ΄).
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει για τους Ιεροψάλτες της εποχής του: «Μερικοί κατά τη Θεία Λειτουργία καταφρονούν το Θεό… Μεταφέρουν στο ναό τους τρόπους των μίμων και των ορχηστρών! Σείονται ολόκληροι! Και δε διαφέρουν από τους μανιακούς».
Από την εποχή των προαναφερθέντων Πατέρων της Εκκλησίας το σκηνικό στις εκκλησίες μήπως και άλλαξε; Δυστυχώς ο λόγος του οσίου Παμβώ «υψώνουν τη φωνή τους σαν τα βόδια» έχει και σήμερα σε αρκετές περιπτώσεις ισχύ. Μάλλον και πολλαπλασιασμένη δύναμη εξαιτίας της ασύστολης χρήσης των ηχητικών εγκαταστάσεων.
Αλλά τι είναι αυτό που κάνει και σήμερα αρκετούς Ιεροψάλτες να ψέλνουν δυνατά και να σείονται ολόκληροι; Θα έψελναν με αυτόν τον τρόπο, αν ο ναός ήταν άδειος; Μήπως την ένταση της φωνής την τροχοδρομεί η ανθρωπαρέσκεια; «Το δε βοάν και κραυγάζειν ου κατεσταλμένου(ταπεινού) ήθους αλλά θρασέος εστί και γεγαυρωμένου(υπερήφανου) λέει ο μέγας ερμηνευτής των ιερών κανόνων Ι. Ζωναράς.
Αλλά και ο Ιεροψάλτης μελοποιός Ιωάννης Σακκελαρίδης έλεγε για την ψαλμωδία: «Ουκ εν τω συσσεισμώ Κύριος αλλά εν φωνή αύρας και λεπτής» (Γ΄ Βασιλειών 19: 11-12). Και προφανώς εννοούσε ότι ο Κύριος δεν είναι παρών στις άγριες ψαλμωδίες («ουκ εν τω συσσεισμώ») αλλά είναι σε ήρεμες φωνές («εν φωνή αύρας και λεπτής»).
Είναι άξιο απορίας και θαυμασμού πώς οι εκκλησιαζόμενοι αντέχουν την παθογενή κατάσταση, όπου αυτή υπάρχει, όταν στιγμές-στιγμές αναγκάζονται να κλείνουν τα αυτιά τους, μέχρι να παρέλθει η ηχητική λαίλαπα.
Πόσο δύσκολο είναι να μειωθεί η ένταση της ηχητικής εγκατάστασης; Πόσο δύσκολο είναι το μικρόφωνο να απέχει έστω και λίγο από το στόμα του ψάλλοντος; Πόσο δύσκολο είναι να γίνει κατανοητό ότι ο ψάλτης «δεν τραγουδάει τα σουξέ του σε κέντρο διασκέδασης» αλλά ότι ψάλλει ενώπιον του θεού εν ονόματι του εκκλησιάσματος;
Οι Ιερείς και τα Εκκλησιαστικά Συμβούλια σε συνεργασία με του Ιεροψάλτες πρέπει να αποβάλουν από τους ναούς την ευσεβοκτόνα και προσευχοκτόνα ηχορύπανση.
Το Δ.Σ. του Συλλόγου Ιεροψαλτών πρέπει να οργανώσει σεμινάριο ιεροψαλτικής ευπρέπειας.
Οι σχολές βυζαντινής μουσικής εκτός από νότες επιβάλλεται να διδάσκουν και ιεροψαλτικό ήθος. Αμήν

Από  trikalavoice.gr